Континенталды еңіс – мұхиттың теңіз сулы бөлігіне континенталды қайраңнан төмен қарай бағыттайтын еңіс.
Сумұнайлы шекара (СМШ) – мұнайға қаныққан және суға қаныққан қабат қалыңдықтарын шартты бөлу беті. СМШ-дан төмен қарай мұнай тек қана мұнайға жағылған жыныстарда болады. СМШ-дан жоғары қарай екі фазада болады.
Газмұнайлы шекара (ГМШ) – газға қаныққан және мұнайға қаныққан қалыңдықтарды бөлетін шартты бет. ГМШ-дан төмен қарай газ тек ғана мұнайда еріген түрде, ГМШ-дан жоғары қарай екі фазада болады.
Сулы қабат – суды өткізгіш жыныс.
Лақтыру – ұңғыдан бақыланбаған сұйық арынының шығуы.
Сулы (газды) конус – мұнайлы қабатта су немесе газдан пайда болатын конустәріздес масса.
Екі реттік мұнай өндіру әдістері – әртүрлі агенттерді (су, газ, т.б.) қабат қысымын ұстау мақсатында айдауға негізделген әдістер.
Үшінші реттік өндіру әдістері – қабатқа агенттерді айдауға және екінші реттік мұнай өндіру әдістеріне қарағанда мұнайбергіштік дәрежені көбейтуге мүмкіндік беретін әдістер.
Статикалық қысым – ұзақ тоқтаудан кейін қалыптасқан, ұңғыма түбіндегі қысым.
Статикалық деңгей – тоқтатудан кейін оған атмосфералық қысым әсер ететін шарт кезінде ұңғымада қалыптасатын сұйық бағанасының деңгейі.
Динамикалық қысым – ұңғымадан сұйықты немесе газды алу кезінде немесе ұңғымаға сұйықты немесе газды айдау кезінде қалыптасатын, ұңғыма түбіндегі қысым.
Сұйықтың динамикалық деңгейі – атмосфералық қысым әсер ету шарты кезінде жұмыс істеп тұрған ұңғымада қалыптасатын сұйық деңгейі.
Орташа қабат қысымы – бұл орташа өлшенген статикалық қысым.
Айдау аймағындағы қабат қысымы – айдау ұңғымалары орналасқан аймақтағы орташа өлшенген қабат қысымы.
Бастапқы қабат қысымы – игерудің ең басында, барлау ұңғымалар тобы бойынша анықталған, орташа өлшенген қабат қысымы.
Ағымдағы қабат қысымы – бұл әртүрлі уақыт сәтінде орташа өлшенген қабат қысымы.
Келтірілген қысым – бұл шартты горизонталь жазықтыққа қатысты есептелген түптік қысым, оның абсолюттік шамасы белгілі.
Ұңғыма – диаметрі ұзындығынан көп есе кем, цилиндрлі тау-кен өндірісі. Ол өнімді горизонттың жер бетімен байланысына арналған.
Ұңғыма конструкциясы – бұл шегендеу құбыры және бұрғыланған бағанаға түсіріліп, онда бекітілетін қосымша түптік құрылғылардың жиынтығы. Ол ұңғыманың тағайындалуына байланысты өзгереді және өлшемі бойынша және жасалатын материалы бойынша өзгешеленеді.
Бастапқы ашу – өнімді горизонтты долотамен бұрғылау үдерісі.
Екінші ашу – ұңғыманың ішкі қуысының өнімді қабатпен байланыс үдерісі.
Кольматация – ұңғыма түп аймағының механикалық бөлшектермен ластану үдерісі.
Декольматация – фильтрациялық каналды механикалық бөлшектермен тазарту үдерісі.
Тау жыныстарының критикалық тығыздығы – жыныстың кез келген соңғы жылжуы кезінде, дилатанция нөлге тең болған кездегі тығыздық.
Гидродинамикалық жетілген ұңғыма – өнімді қабатты толық толық ашқан ұңғыма. Онда кез келген бекіту элементтері болмайды.
Ашылу дәрежесі бойынша жетілмеген ұңғыма – өнімді горизонттың барлық қалыңдығын ашпаған ұңғыма.
Ашылу сипаты бойынша жетілмеген ұңғыма – өнімді қабаттың барлық қалыңдығын ашқан, шегенделген және перфорацияланған ұңғыма.
Ұңғыманың гидродинамикалық жетілу коэффициенті – жетілмеген ұңғыма шығымын жетілген ұңғыма шығымына қатынасы.
Түп – өнімді қабатты ашқан ұңғыма бөлігі.
Ағынды шақыру – тұрып қалған ұңғыма түбіндегі қарсы қысымдарды төмендетудің технологиялық үдерісі, қабатта репрессияны жою және қабаттан ұңғымаға флюидтің ағуы басталатын депрессияны жасау.
Ұңғыманы меңгеру – белгілі себеппен тұрып қалған ұңғыманы істеп тұрған ұңғымалар қатарына ауыстыруға бағытталған, технологиялық операциялар және ұйымдастыру шаралар жиынтығы.
Газ саны – берілген термобаралық жағдай кезінде бос газ көлемінің белгіленген геометриялық көлемдегі сұйық көлеміне қатынасы.
Көлемдік газ құрамы (газқаныққандылық) – берілген термобаралық шарт кезінде газ көлемінің белгіленген геометриялық көлеміндегі қоспаның жалпы көлеміне қатынасы.
Минералдар – жер қыртысында болатын физикалық-химиялық үдерістер нәтижесінде пайда болатын химиялық құрамы және физикалық қасиеттері бойынша біртекті табиғи зат.
Тау жыныстары – жер қыртысын жасайтын, өзіндік геологиялық денесін түзетін, минералогиялық және химиялық құрамы тұрақты минералды агрегат.
Атқылаған жыныстар – негізінен кристалды құрылысты, магма деп аталатын сисликат балқыманың жер бетінде немесе жер қыртысы қойнауында қату нәтижесінде пайда болады.
Шөгінді тау жыныстары – органикалық және неорганикалық заттардың су бассейнінің түбінде және материк бетінде шөгуі нәтижесінде пайда болады.
Метоморфтық тау жыныстары – шөгінді және атқылаған жыныстардан, оның соңғысы жер қыртысы тереңдігіне батуы кезінде пайда болған.
Табан – қабатты астынан шектейтін бет.
Жабын – қабатты үстінен шектейтін бет.
Абсалютті немесе теориялық кеуектілік – жыныстағы барлық қуыстардың жалпы көлемі (кеуек, каверна, жарылыс).
Кеуектілік коэффиценті – жыныстың жалпы қуыс көлемінің барлық жыныс көлеміне қатынасы.
Коллектор – сұйық және газ үшін өткізгішті және олардың сыйымды ыдысы бола алатын кеуекті және жарылымды тау жыныстары.
Табиғи резервуар – жабыны мен табаны нашар өткізгішті жынысты қабаттан тұратын коллектор.
Мұнайлылықтың сыртқы нұсқасы – сумұнайлы бөлім бетінің қабат жанымен қиылысу сызығы.
Газ қалпағы – бос газдың мұнай кеніші үстінен жиналуы.
Мұнай және газ кен орны – жер қыртысы қойнауында бір ауданда орналасқан, бір топқа жататын кеніштердің (мысалы, күмбезді қабаты немесе массивті және т.б.) жиынтығы.
Мұнай – көміртегі және сутегінің күрделі қосылысы.
Мұнайдың көміртектік коэффиценті – бұл қабат жағдайындағы мұнай көлемінің, сол мұнайдың дегазациясынан кейін, яғни қалыпты жағдай кезінде көлем қатынасына тең.
Эксплуатациялық бағана – мұнай және газды түптен сағаға көтеру үшін немесе қабат қысымын ұстау мақсатымен өнімді қабатқа суды (газды) айдауға арналған бағана.
Қабаттан мұнайдың ағуын шақыру әдістері – қабатқа қарсы қысымдарды айдау әдістері, ағыны белгілі шараларды жүргізу. Оның нәтижесінде ұңғыманың гидростатикалық қысымы қабат қысымынан аз болады.
Су арынды режим – режим кезіндегі қабатта мұнайдың ұңғымаға қозғалысы. Ол ағатын шекті (контурлы) судың әсерінен жүреді.
Мұнай бергіштік коэффициент – кеніштен шығарылған мұнай көлемінің бастапқы қорға қатынасы.
Серпімді су арынды режим – негізгі қозғалыс күші болып, жыныстың және сұйықтың серпімді кеңеюі болатын, мұнай қабатының жұмыс режимі.
Газ арынды режим – қабаттың жұмыс режимі кезеңінде, басым энергия түрі болып, газ қалпағында жиналған бос газдың энергиясына әсер етеді.
Индикаторлық қисық – депрессияға сұйықтың сығу тәуелділігі қисығы.
Нұсқа сыртымен су айдау – мұнайлық контуры сыртында орналасқан, айдау ұңғымалар жүйесі арқылы қабатқа әсер ету.
Нұсқа бойымен су айдау – мұнайлық контурына тікелей жақын немесе мұнайшылықтың сыртқы және ішкі контуры арасында орналасқан, айдау ұңғымалар жүйесі арқылы қабатқа әсер ету.
Ауданды су айдау – өндіру және айдау ұңғымаларын ауданда дұрыс геометриялық тор – квадрат немесе үшбұрыш бойынша біркелкі орналастыру.
Таңдаулы су айдау – жүйеде суды айдау үшін ұңғымаларды, кенішті – геофизикалық-гидродинамикалық зерттеудің берілгені бойынша ауданды біркелкі тор бойынша бұрғылаудан кейін таңдайды.
Фонтанды пайдалану тәсілі – сұйық көтерілуі тек қабат энергиясы есебіне жүретін пайдалану тәсілі.
Газлифтті пайдалану тәсілі – тәсіл кезінде, жер бетінен айдалатын немесе қабаттан келетін газ, ұңғыма өнімі арту ағынына енгізілді.
Компрессорсыз газлифт тәсілі – ұңғыма ішілік газлифт. Бұл кезде мұнайды көтеру үшін осы ұңғыма ашқан газ қабаты энергиясын қолданады.
Сазқышқыл – тұз қышқылы және плавикалы қышқыл қоспасы.
Сусыздандыру – судан шала тотықты немесе теміртотықты жою.
Алу аймағындағы қабат қысымы – игеру ұңғымалары аймағында орташа өлшенген қабат қысымы.
Дилатансия – тау жыныстары көлемінің өзгеруі.
Ұңғыманың келтірілген радиусы – фиктивті жетілген ұңғыма радиусы, оның шығымы нақты жетілмеген ұңғы шығымына тең.
Aғынды шақыру және меңгеру мақсаты – арнайы басу сұйығымен толтырылған ұңғымалар түбінде қарсы қысымдарды төмендету және жасанды қалпына келтіру немесе сәйкес шығымды немесе қабылдағыштықты алу үшін түпкі аймақтың фильтрациялық сипаттамасын жақсарту.
Mассалы шығынды газқұрамы – берілген термобаралық шарт кезінде, газ массасы шығынының, қоспа массасы шығынына қатынасы.
Нақты газ құрамы – бос газбен толтырылған, құбырдың көлденең қимасы ауданының құбырдың көлденең қимасына, жалпы ауданына қатынасы.
Сұйықтағы газдың дисперстігі – сұйық көлемінде таралған газ көпіршіктері өлшемімен сипатталатын, газ фазасының ұсталу дәрежесі.
Нақты қалыңдық немесе қуат – қабат жабынының кез келген нүктесінен табанына дейін түсетін перпендикуляр.
Горизонталь қалыңдық – горизонталь бойынша жабынның кез келген нүктесінен табанына дейін арақашықтық.
Вертикаль қалыңдық – вертикаль бойынша, жабынның кез келген нүктесінен қабат табанына дейінгі арақашықтық.
Мұнай-газды кеніштің табаны немесе су-мұнайлы бөлімнің беті – мұнай және суды бөлетін бет деп аталады.
Мұнайлықтың ішкі контуры – су-мұнайлы бөлім бетінің қабат табанымен қиылысу сызығы.
Мұнай-газ бөлім бетінің қабат жанымен қиылысу сызығы – газдылықтың сыртқы контуры, ал қабат табанымен қиылысу сызығы – газдылықтың ішкі контуры.
Трапециялық режим – мұнай кешенін дренаждау режимі кезінде, қысым энергиясы ауырлық күші әсерінен пайда болады.
Блокты жүйе – айдау ұңғымаларын параллельді тік бұрышты қатармен, әдетте, құрылымның бойлы өсіне айқастыра орналастырады, игеру ұңғымаларын айдау ұңғымалары арасы қатарында бұрғылайды.
Ошақты су айдау – бұл жүйе кезінде, суды қабатқа бөлек айдау ұңғымалары арқылы айдайды, оларды өндіретін арасында таңдайды немесе арнайы бұрғылайды.
Сораптың толу коэффициенті – плунжердің астына келіп түсетін сұйық көлемінің, плунжердің жоғары жүрісі кезінде сызатын көлемге қатынасы.
Тербелмелі-станок – электрқозғалтқыш валының айналмалы қозғалысын, штанганың плунжермен қайтымды-үдемелі қозғалысқа түрлендіретін және сұйықты айдап шығару үдерісінде жүктемелі қабылдайтын механизм.
Мұнай эмульсиясы – мұнай және судың араласуы кезінде, осы сұйықтардың қиын бөлінетін қоспасы түзіледі, ол мұнай эмульсиясы деп аталады.
Судың коагуляциясы – суда асылған ұсақ бөлшектердің ірілеуі.
Антиклиналь – породанардың бірнеше қабатын жоғарыға шығарумен породанарды жинау аралығы.
Жаға – ағындар және толқындармен құралған созылған жердің көтерілген учаскесі.
Биогенді газ – бактериялар азғантай тереңдікте өндіретін метан.
Су (газды) конус – мұнай пластында су массасын кезектеу.
Мұнайды екінші ретті алу – пластқа әртүрлі агенттерді беруге негізделген әдістер.
Шығарылым – ұңғымадан бақыланбайтын сұйықтық/газ ағымы.
Ішкі пласты жану – мұнайды алу әдісі.
Гидростатикалық қысым – су бағанасының қысымы.
Дельтовидалы– өзінің мұхитқа құю облысында қалыптасқан жинақтар.
Дюна – желмен немесе су ағысымен қалыптасқан құмды тау.
Сұйық табиғи газ – қысу немесе қайта суыту арқылы сұйықтыққа айналдырылған газ.
Алудың үшінші ретті әдісі – пластқа агенттерді басуды қамтамасыз етеді.
Залежь – мұнай немесе газ пластын көрсететін жалпы термин.
Мұнай/газ тасымалдау коэффициенті – кен орнындағы мұнай немесе газ қорларының геологиялық қорларының үлесі, ол нәтижесінде бар техника және технология кезінде қабаттан алынуы мүмкін.
Ұңғымалы гидродинамикалық жетілдіру коэффициенті – жақсартылмаған ұңғыманың дебитінің жетілдірілген ұңғыма дебитіне қатынасы.
Мұзды кезең – 2 млн. жыл бұрынғы дәуір, ол кезде мұздар жер бетінің айтарлықтай көлемін басқан кез.
Бактериалды деградация – шикі мұнайдағы жеңіл қысқа молекулаларды бактериялармен жою.
Жұтаң газ – құрамында аз мөлшерде сұйық конденсаты бар мұнайлы газ.
Биогенді газ – саяз тереңдікте бактериялармен өңделетін метан.
Битуминозды құмдар – құмды жиналымдардағы битумдардың табиғи жиналымдары.
Ылғалды газ – құрамында конденсирлеуші сұйықтардың айтарлықтай мөлшері бар табиғи газ.
Қабатішілік жану – мұнай бергіштіктің артуына әсер ететін бу мен ыстық судың кең зоналарының дамуына алып баратын мұнайдың жануына негізделген мұнай өндіру әдісі.
Сумұнайлы контакт (СМК) – қабаттың мұнайға қаныққан және суға қаныққан қалыңдықтары бөлімінің шартты беті. СМК төмен мұнай тек мұнайсіңіргіш жыныстар жағдайында ғана болады. СМК жоғары екі фазада болады.
Сулы/газды конус – мұнайдың өте шапшаң жиналуынан қалыптасқан мұнайлы қабаттағы сулы (газды) массаның нұсқалануы.
Өндірудің екіншілік әдістері – қабаттық қысымды ұстап тұру мақсатымен қабатқа түрлі агенттерді (суды, газды және т.б.) айдауға негізделген әдістер. Екіншілік өндірістің ең көп таралған әдісі – қабатқа су айдау (суландыру).
Тастанды – ұңғымадан сұйықтың/газдың бақыланбайтын тасқыны.
Жапсарлану – жыныстың басқа жыныспен шекаралас бөлігінде қуатын нөлге дейін азайту.
Табандық сумен ығыстыру – қабаттың мұнайлы бөлігінен төмен орналасқан су жоғарғы бөлікке жылжитын және осылайша ұңғымаларға мұнайды ығыстыратын игеру режимі.
Газды фактор – беттік жағдайларда куб.фут/баррель немесе м3/м өлшем бірлікпен өлшенетін өндірілген мұнайдың бірлік көлеміне өндірілетін газ көлемі.
Газ телпегі – қабаттың мұнайға қаныққан бөлігінің үстінде еркін газдың жиналуы.
Газмұнайлы контакт (ГМК) – газға қаныққан және мұнайға қаныққан қабаттарды бөлетін шартты бет. ГМК төмен газ мұнайда еріген түрінде ғана кездесе алады, ГМК жоғары екі фазада болады.
Гидростатикалық қысым – сулы бағана қысымы.
Сазды бөлшектер – диаметрі 1/256 мм кем шөгінді материал бөлшектері.
Сазды минерал – қатпарлы ұсақ дәнді минерал.
Голоцен – 10 000 жыл бұрын уақыттан қазіргі уақытқа дейінгі дәуір.
Жабын жыныстар қысымы – кез келген тереңдіктегі жоғарыда жатқан жыныстар мен оларды қанықтыратын сұйықтардың түсіретін толық қысымы.
Дарси – өткізгіштік бірлігі, 1 Д = 0,987*10 -12 м2.
Девон – 500-400 миллион жыл бұрынғы кезең.
Дельта тәрізді – мұнайға өзеннің ағу облысында пайда болған жиналымдар.
Докембрий – 4,5 миллиард жылдан бастап 600 миллион жыл бұрынғы кезең.
Доломит – CaMg(CO3)2; әктастың өзгеруінен пайда болған жыныс; көбінесе жақсы аналық жыныс.
Бұрғылауға дейін – өндіруді интенсификациялау мақсатымен кен орнындағы ескі ұңғымалар арасынан қосымша ұңғымалар бұрғылау.
Су айдау – мұнайбергіштікті арттыруды және/немесе өндіруді жеделдету мақсатында суды қабатқа айдау ұңғымасы немесе айдау ұңғымалары жүйесі арқылы қабаттан мұнайды пайдалану ұңғымасына/ұңғымалар жүйесіне ығыстыру үшін айдалатын мұнай алудың екіншілік әдісі.
Газ айдау – мұнайбергіштікті арттыруды және/немесе өндіруді жеделдету мақсатында бос мұнайлы қабатқа СО2, азот немесе басқа газдарды айдау.
Бу айдау – буды айдау ұңғымаларына/ұңғымалар жүйесіне айдайтын мұнайбергіштікті арттыру және өндірісті жеделдету әдісі, ол мұнайдың тұтқырлығының төмендеуіне және оның жылжымалылығының артуына алып келеді.
Кеніш – мұнайлы және/немесе газды қабатты білдіретін жалпы термин.
Шығарылған жыныстар – балқытылған лаваны салқындату кезінде қалыптасқан жыныстар.
Әктас – СаСО3; карбонатты жыныстардың ең көп таралған түрі; түрлері: кристалды әктас, сланецты әктас, әктас – ұлутас және т.б.
Алынатын қорлар – бағалау бойынша өндірудің таңдалған техникасы мен технологиясында алынатын газ және/немесе мұнай мөлшері.
Лай – диаметрі 1/16-дан 1/256 мм дейінгі сынықты бөлшектер.
Кайнозой – 70 миллион жыл бұрынғы кезең.
Таскөмірлі – 350-ден 270 миллион бұрын жылға дейінгі кезең.
Карст – әктастың суда еруі нәтижесінде қалыптасатын әктас түрі.
Изопахит картасы – геологиялық жиналымдардың қуатын (қалыңдығын) көрсететін карта.
Кембрий – 600-ден 500 миллион жыл бұрынғы кезең.
Керн, колонка – ұңғымадан алынған цилиндр пішінді жыныс тілімі.
Кокколит – электронды микроскоппен тексеру кезінде ғана көрінетін бір жасушалы жүзгіш мұхиттық ағзаның СаСО3-тегі ізі (бор).
Конденсат – үлкен тереңдіктерде газ тәрізді күйде болатын және өндіру кезінде сұйыққа конденсатталатын сұйық көмірсутектер, таза газолин (бензин). Будың сұйыққа конденсациялануы кезінде пайда болатын өнім.
Континенталды көтерілім – континенттерді мұхиттың 5000-нан 13000 фут тереңдіктеріне дейін қоршап жататын жиналымдар.
Континенталды еңіс – континенталды қайраңнан мұхиттың тереңсулы бөлігіне апаратын еңіс.
Континенталды қайраң – мұхиттың жағасынан 450-500 фут тереңдікке созылатын континентті қоршап тұратын платформа (шамамен 150 м).
Конфорсты құмдар – үйлесімсіздік бетінде жинақталған құмдар.
Контур – картада бейнеленген қандай да бір параметрдің тең мәндерінің сызығы.
Қисық қатпарлық – дюн немесе құмды дірілдегі шөгінді жиналымдарының қабаттарының бұрыштық үйлесімсіздігі.
Мұнай/газбергіштік коэффициенті – өндірудің таңдалған техникасы мен технологиясында және табиғи-экономикалық жағдайларында қабаттан өндірілетін кеніштегі/кен орнындағы мұнай және/немесе газдың геологиялық қорларының үлесі.
Кему коэффициенті – алынған және дегазирленген мұнай көлемінің қабаттық жағдайлардағы мұнай көлеміне қатынасы; мұнайдың көлемдік коэффициентіне кері шама.
Күмбез – дөңгелек және эллипстік пішіннің көтерілуі.
Литология – жыныстардың құрамы мен қасиеттері туралы ғылым; сондай-ақ тау жыныстарының құрылысы мен қасиеттері.
Ұстағыш – мұнай мен/немесе газ шоғырланатын кеуекті қабаттағы көтерілім.
Аз күкіртті – құрамында күкірті аз мұнай немесе газ.
Матрица – нашар сұрыпталған шөгінді жынысындағы ұсақ дәнді бөлшектер.
Меандр – өзен ағысының иілген жері.
Мезозой – 225-70 миллион жыл бұрынғы кезең.
Бор – өте ұсақ дәнді тастардан (кокколиттерден) құралған әктас.
Борлы – 135-70 миллион жыл бұрынғы кезең.
Кен орны – кейбір геологиялық қалыптасуымен байланысқан бірнеше газды және/немесе мұнайлы қабаттар; сондай-ақ жеке газды және/немесе мұнайға қаныққан өнімді қабат.
Метаморфтық жыныстар – жоғары температура мен/немесе қысым әсерінен өзгерген жыныстар.
Мұнайбергіштікті арттыру әдістері (МАӘ) – өндірудің екіншілік және үшіншілік әдістерін біріктіру үшін қолданылатын термин. Сондай-ақ, өндірудің біріншілік әдістерімен салыстырғанда мұнайбергіштікті көтеруге мүмкіндік беретін әдістер тобы.
Миграция – мұнай мен газдың аналық жыныстан өнімді қабатқа қарай тік және көлденең қозғалысы.
Миоцен – 25-11 миллион жыл бұрынғы кезең.
Моноклиналь – құлау бұрышы өзгермейтін немесе бір қанаты – иілімі бар еңісті қабаттар.
Мүйіс – өзенді меандрдың ішкі жағында жиналымдардан түзілген құмды қайраң.
Қанығу – кеуектер көлемінің үлесімен берілген жыныстар кеуектеріндегі түрлі сұйықтар мен/немесе газдардың мөлшері.
Консолдирленбеген – нығыздалмаған, борпылдақ.
Өткізбейтін жыныс – өзінен сұйық немесе газдың өтуіне мүмкіндік бермейтін жыныс.
Мұнайлы аймақ – мұнайға қаныққан бөлік немесе қабаттың қуаты.
Мұнайлы құм – құрамында мұнайы бар құмдар үшін жалпы термин.
Мұнайлы сланец – құрамында кероген бар және мұнайды қыздыру кезінде генерирлеуге қабілетті ұсақ дәнді шөгінді жынысы.
Нөлдік деңгей – контурлар өзгеретін бет деңгейі (әдетте теңіз деңгейі).
Оолит – өлшемі жыныстың құмды/алевритті бөлшектерінің өлшемдерімен бірдей мұхит суларынан шөккен СаСО3 бөлшектері.
Ордовик – 500-440 миллион жыл бұрынғы кезең.
Шөгінді жыныс – сумен, ауамен немесе мұзбен таралған және басқа жерде жинақталған, жыныстың желденген бөлшектерінен құралған жыныс.
Салыстырмалы өткізгіштік – бөліктік қанығуда флюид үшін тиімді өткізгіштіктің осы флюид үшін кеуекті кеңісітіктің олармен 100%-дық қанығу кезіндегі осы флюид өткізгіштігіне қатынасы.
Патент иесіне аударымдар – көмірсутекті ресурстар иесіне төленетін мұнай газ компаниясының кірістерінің пайызы.
Палеозой – 600-225 миллион жыл бұрынғы кезең.
Палеоцен – 70-60 миллион жыл бұрынғы кезең.
Пенсильвандық – 310-270 миллион жыл бұрынғы кезең.
Өндірудің біріншілік әдістері – қабат энергиясын қолдануға негізделген өндіру әдістері.
Кезең – эраның бөлімі.
Пермь – 270-225 миллион жыл бұрыңғы кезең.
Перспективалық құрылым (prospect) – ұңғыманы бұрғылауда геологиялық-экономикалық қолайлы құрылым.
Құм – диаметрі 1/16 ÷ 2 мм сынықты бөлшектер.
Қайраңның құмды тілшелері – дельтадағы құмның созылыңқы тар жиналымы.
Плейстоцен – 2 миллион жылдан бастап 10 000 жыл бұрынғы кезең
Плиоцен – 11-2 миллион жыл бұрынғы кезең.
Тығыз құмдар – аз немесе нөлдік өткізгішті құмдар.
Тығыз әктас – аз немесе нөлдік өткізгішті әктастар.
Беттік-белсенді зат – мұнай алудың үшіншілік әдістері кезінде қолданылатын, мұнайдың сумен шекарасында беттік кернеуін азайтатын және мұнайдың толық алынуына әрекет ететін химиялық қосылыс.
Қабат қысымын ұстау – қабат энергиясы мен ағынның біріншілік режимі таусылған немесе өндірудің қажет деңгейін ұстап тұруға жеткліксіз болған кездегі өндіру деңгейін ұстап тұру үшін қабатқа газ немесе су айдау үдерісі.
Жабын жыныстар – өнімді мұнайгазды қабат үстіндегі өткізбейтін немесе ерімейтін жыныстың (тұзды күмбез) қабаты.
Полимер – сумен әрекеттескенде тұтқыр сұйық құрайтын ұзын молекулалық тізбегі бар химиялық қосылыс.
Кеуектілік – пайызбен берілетін жыныстың толық көлеміндегі кеуекті көлем үлесі.
Капиллярлы қысым – суланатын және суланбайтын фазалар қысымдарының айырмасы, олардың артуы суланбайтын фазаға суланатын фазаға қаныққан кеуектерге енуге мүмкіндік береді.
Табиғи газ – беттік жағдайларда газ тәрізді күйде болатын жеңіл көмірсутректер.
Өнімді қабат – кеуектілігі мен өткізгіштігі жақсы дамыған тау жынысы.
Өткізгіштік – қысымның өзгерісі кезінде жыныстың сұйықты және газды өткізу қабілеті. Флюидтердің жыныс арқылы өту қасиетінің шамасы. Өткізгіштік бірлігі ретінде
Дарси = 0.987*10-12 м2 қабылданған.
Барлау ұңғымасы – мұнай/газ құрылымына перспективалы барлау кезеңіндегі бұрғыланған ұңғыма.
Ұңғыма қимасы – ұңғымадағы жыныстар қасиеттерін олардың жатыс тереңдігі бойынша сипаттау.
Қабаттың жұмыс режимі – энергия көзі түріне байланысты қабаттан мұнай мен газ алуға жұмсалатын деп аталатын режим. Немесе қабаттан мұнай немесе газды алуға шығындалатын энергия көзінің түрі бойынша аталатын бөлім.
Резервуар – кеуекті және өткізгішті шөгінді жыныстардың қуатты жиналымы; мұнай мен/немесе газдың жерасты кеніші.
Риф – коррал типті ағзалардан құралатын гребень немесе толқынды түзілімнің осындай бөлшектері.
Бұрма – қиманың бір жағының екінші жағына қатысты орын ауысуы жүретін жыныс тұтастылығының қимасы.
Судың еркін деңгейі (СЕД) – мұнай қысымы су қысымына тең болатын бет.
Байланысқан – қабаттық су (сондай-ақ, реликті деп аталады). Барлық мұнайға және/немесе газға қаныққан қабаттардың бәрінде болады.
Байланысқан су – кеуектердегі қозғалмайтын су (реликті су).
Силур – 440-400 миллион жыл бұрынғы кезең.
Синклиналь – ортақ қасиеттері бойынша біріктірілген жыныстардың бірнеше қабаттарының жыныстарының созылған қатпары.
Смола – өте ауыр, тұтқыр шикі мұнай.
Тұзды күмбез – қоршаған жиналымдар тығыздығымен салыстырғанда тығыздығы аз үлкен тұзды массив, жоғарыға жабын жиналымдары арқылы көтеріледі.
Тұз қышқылымен өңдеу – жынысты бөлшектеп еріту және оның өткізгіштігін арттыру мақсатында қабаттың түптік аймағын қышқылмен (көбінесе карбонатты) өңдеу.
Стратиграфиялық карта – қабаттардың тік кезектілігін көрсететін карта.
Стратиграфиялық баған – жыныс қабаттарының тік кезектілігін көрсететін баған.
Стратиграфиялық ұстағыш – өнімді қабаттың қалыптасу кезінде немесе оның эрозия үдерісі кезінде қалыптасқан мұнай немесе газ ұстағышы.
Құрылымдық карта – нөлдік деңгейге қатысты жатыс деңгейлерінің артуы мен төмендеуін көрсететін карта (мысалы, теңіз деңгейіне қатысты).
Құрылымдық ұстағыш – өнімді қабаттың құрылымдық деформациясы есебінен қалыптасқан мұнайлы немесе газды ұстағыш.
Сутек сульфиді – күкіртті сутек (Н2S); улы газ (қышқыл газ).
Құрғақ газ – конденсирлеуші фракциялары/компоненттері жоқ құрғақ табиғи газ.
Өндірудің үштік әдістері – қабатқа, екіншілік әдіспен салыстырғанда, мұнай алу деңгейін арттыруға мүмкіндік беретін агенттерді айдауға негізделген әдістер.
Үштік – 70-2 миллион жыл бұрынғы кезең.
Триасты – 225-180 миллион жыл бұрынғы кезең.
Нығыздалу – жоғарыда жатқан қабаттар қысымдарының әсерінен жыныстар көлемінің азаюы.
Формация – жыныстың картографиялық суреттелген қабаты.
Цемент – сынықты шөгінді жыныстарды берік байланыстыратын минералдар; сондай-ақ, термин шегендеу құбырын ұңғыма қабырғаларымен байланыс-тыратын цементтік ерітіндіге де жатады.
Буды циклды айдау – ұңғымаға бу айдаудың алмасатын кезеңдерінен тұратын және осы ұңғымадан өнім алынатын мұнайбергіштікті арттыру әдісі (әсіресе, ауыр мұнайды алу үшін).
Төрттік – 2 милиион жылдан бастап қазіргі уақытқа дейінгі кезең.
Штуцер – ағысты шектеу мен өндіру деңгейін реттеуге арналған аспап.
Пайдалану ұңғымасы – мұнай және/немесе газ өндірісін жүзеге асыратын ұңғыма.
Эолды – жел әрекетінен құралған.
Эоцен – 60-40 миллион жыл бұрынғы кезең.
Дәуір – уақытша кезеңдердің бөлінісі.
Эра – Жер тарихы уақытының басты бөлінісі.
Тиімді кеуектілік – жыныстың жалпы көлемінен өзара бірігетін кеуектер көлемінің үлесі, пайызбен беріледі. Бір-бірімен өзара байланысатын жыныстағы қуыстар көлемі.
Тиімді өткізгіштік – басқа сұйықтармен және/немесе газбен кеуекті толтыратын сұйық үшін өткізгіштік.
Юралық – 180-135 миллион жыл бұрынғы кезең.
Абсолютті ылғалдылық – қалыпты жағдайда 1 м3 газдың құрамында болатын су буының массалық құрамы.
Абсорбция – газдың сұйық жұтқыш массасы – абсорбенттен өтуі кезінде оның құрамынан су буларын немесе басқа да компоненттерді жұту үдерісі.
Адгезия – жабысу, газдан тамшылы сұйықтар мен механикалық бөлшектерді бөліп алу мақсатында беттік керілу күштерін пайдалану және қолдану.
Адсорбция – кеуек беттері үлкен қатты жұтқыштармен (адсорбенттермен) газдың құрамынан су булары мен конденсатты бөліп алу.
Барботаж – қысым арқылы газды сұйықтан өткізу, қарқынды араластыру және жұту үшін қолданылады.
Ылғал сыйымдылық – берілген температура мен қысым кезінде газ құрамындағы су буларының ең үлкен мүмкін мөлшері.
Ылғалдылық құрамы – берілген температура мен қысым кезіндегі газдың бірлік көлемінде болатын су буларының нақты мөлшері.
Газ факторы – мұнай қабатынан бос күйінде өндірілетін, сонымен қатар мұнайды айырудың әртүрлі сатыларынан кейін бөлінген газдың жалпы мөлшері. Немесе 1 т шығарылатын мұнайға келетін, қалыпты жағдайға келтірілген газ мөлшері.
Табиғи газдардың гидраттары – жоғары қысым кезінде түзілетін көмірсутектердің сумен қатты кристалды тұрақсыз қосылыстары.
Су (мұнай) глобуласы – дисперсті ортадағы шар тәріздес бөлшек.
Дефляция – желдің әсерінен таужыныстарының мүжілуі.
Деэмульгаторлар – эмульгаторларға қарағанда әрекеттілігі жоғары, мұнай эмульсияларын бұзуға арналған беттік-әрекетті заттар (БӘЗ).
Дисперсті орта – құрамында басқа сұйықтардың ұсақ тамшылары бар сұйық.
Дисперсті фаза – дисперсті ортада ұсақ тамшылар түрінде орналасқан сұйық.
Эмульсияның дисперстігі – дисперсті ортадағы дисперсті фазаның ұсақталу дәрежесі.
Диффузо – құбырдың кеңейген бөлігі (ортадан тепкіш сораптарда немесе компрессорларда), мұнда газ немесе сұйық ағының жылдамдығының азаюы жүреді және кинетикалық энергия потенциалдық энергияға айналады – бұл кезде қысым жоғарылайды.
Дроссель – құбырлардың көлденең қимасын азайтатын құрылғы.
Дроссель тиімділігі немесе Джоуль-Томсон тиімділігі – газды дроссель арқылы өткізген кезде оның қысымымен қатар температурасы да едәуір төмендейді, бұл әдісті газды төменгі температурада айыру кезінде қолданады.
Дюкер – су кедергілерінен өту үшін су арнасы астынан төселетін құбырларға арналған траншея.
Инверсия – фазалардың ауысуы (эмульсияның бір түрден екінші түрге өтуі).
Коагуляция – ілінісудің молекулярлық күші әсерінен бірігуі арқылы ұсақ бөлшектердің іріленуі.
Коагулянттар – дисперсті жүйелерге қосқан кезде дисперсті фазалардың диффузиялық қабатын сирететін және бөлшектердің соғысуы кезінде олардың бірігуіне әкелетін заттар (электролиттер).
Коалесценция – су немесе мұнай тамшыларының ортақ бір тұтас тамшыға бірігуі; жанасу беттерінің толық жойылуы болатын бөлшектер коагуляциясының терең сатысы.
Конвекция – бір-біріне қатысты орын ауыстыратын сұйық немесе газ тәрізді бөлшектердің кеңістіктің бір нүктесінен екінші нүктесіне жылу тасымалдау үдерісі.
Конденсация – заттың газ күйінен сұйық күйге өтуі.
Кондиция – тауар (яғни, мұнай мен газ) сай болатын норма, стандарт, сапа.
Коррозия – сыртқы және ішкі ортаның әсерінен жабдықтар мен құбырлар металдарының өздігінен біртіндеп бүлінуі.
Криогенез – атмосфераның, гидросфераның және литосфераның шекаралық қабаттарында мұздың түзілуімен байланысты болатын үдерістер.
Лупинг – құбырлардың өткізгіштік қабілетін арттыруға арналған параллель төселген құбырлар.
Маточник – сұйықты бірқалыпты беруге арналған тұндырғыш аппаратындағы перфорацияланған тарату коллекторы.
Ньютондық емес сұйықтар – тұтқырлығы ығысу кернеуі мен жылдамдық градиентіне байланысты өзгеретін сұйықтар, оларға парафинді мұнайлар мен эмульсиялар жатады.
Мұнай газы – бұл мұнаймен бірге өндірілетін газ – құрамында көмірсутекті емес газдар: азот, көмірқышқыл газы, күкіртсутек, инертті газдары бар С1–С4 метандық қатардың көмірсутектерінен тұратын көп компонентті қоспа.
Мұнай эмульсиялары – бір-бірінде ерімейтін және ұсақ дисперсті күйде болатын мұнай мен қабат суларының механикалық қоспасы.
Газды одоризациялау – газға одоранттарды қосу арқылы өзіне тән иіс беру.
Окклюдирленген газ – мұнай массасында жеке көбіктер түрінде таралған газ.
Газдың салыстырмалы ылғылдылығы – ылғалдылық құрамының ылғал сыйымдылыққа қатынасы.
Газдың салыстырмалы тығыздығы – бірдей жағдайдағы газ тығыздығының ауа тығыздығына қатынасы.
Понтон – жеңіл көмірсутектердің шығындалуына жол бермейтін резервуар жабдығы, қалқымалылығын қамтамасыз ететін қалытқылары бар диск.
Тауарлы мұнай астындағы су – мұнайды ұзақ сақтау барысында тауарлы резервуарлардың түбінде жиналатын су.
Айыру (сепарация) – фазаларды бөлу, мұнай ұңғымаларының өнімдерін газды және сұйық (мұнай, су) фазаларына бөлу үдерісі.
Ұңғы өнімі – ұңғымадан шығатын көп компонентті заттар, мұнайдан, қабат суынан, әртүрлі қоспалардан және еріген газдан тұрады.
Тұрақтандыру – атмосфераға буланбайтын тұрақты мұнайды алу үдерісі.
Шикі мұнай – ұңғымадан дайындау қондырғыларына түсетін мұнай. Көміртек пен сутектен құралған молекулалардың сұйық қоспасы.
Жылу сыйымдылық – затқа берілетін жылу мөлшерінің температураның сәйкесті өзгерісіне қатынасы.
Меншікті жылу сыйымдылық – масса бірлігіне келтірілген жылу сыйымдылық. Тәжірибеде бұл ұғым 1 кг затты 10С-ға қыздыруға қажетті жылу мөлшерін (кДж) білдіреді.
Жылу өткізгіштік – заттың салыстырмалы орын ауыстырмайтын молекулалары немесе атомдарының жылулық тербелісті қозғалысының әсерінен жылу беру үдерісі, ол жылу өткізгіштік коэффициентімен (Вт/м·К) сипатталады.
Жану жылуы – 1 м3 газ немесе 1 кг сұйық не қатты отынның толық жануы кезінде бөлінетін жылу мөлшері (кДж).
Тиксотропия – құрылым тығыздығының уақыт өте өздігінен ұлғаюы және бұзылудан кейін қалпына келуі.
Тауарлы мұнай – нормаға сәйкес сапаға дейін жеткізілген дайындалған мұнай.
Шықтану нүктесі – берілген температура кезінде газдағы су буының шекті мөлшері (тәжірибеде шықтану нүктесі ретінде конденсацияның басталу температурасын айтамыз).
Фильтрация – конструкциясы әртүрлі сүзгілер мен сұғындырмалардан сұйықты өткізу.
Флотация – ағын суларды тазарту тәсілі, ол бөлшектердің (мұнай, қатты қоспалар) ауа көбіктеріне жабысып және олармен бірге сұйық бетіне қалқып шығып, көбікті қабат түзуге негізделген.
Флокулянттар – полиакриламид (ПАА) түріндегі жоғары молекулярлы суда еритін полиэлектролиттер.
Шлам – сұйықтарды тұндыру немесе сүзу кезінде бөлінетін ұсақ қатты бөлшектер түріндегі тұнба.
Эжектор – газдың қысымын арттыруға арналған сығымды аппарат.
Эмульгаторлар – эмульсияның түзілуіне әсер ететін заттар: асфальтендер, нафтендер, шайырлар, парафиндер, тұздар және механикалық қоспалар.