Page 80 - index

Аталған алтын стандарт жүйесі бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін
әрекет етті. Ал қазіргі кезде елдің алтын резервтері шетелдегі валюта
биржаларындағы ұлттық валютаның құнын сақтау үшін керек.

Кез келген дамыған елде бүгінде ақша айналымы купюра,
монеталармен ғана емес, банк есебіндегі құралдар арқылы да көрінеді.
Оларды қолма-қол ақшаға айналдыруға немесе олар арқылы қолма-
қолсыз төлемді жүзеге асыруға болады.

Тауар құнының одан әрі дамуымен байланысты, ақша бүгінгі күні
тауарлардың айырбасталуына ғана қызмет көрсететін техникалық
құрал ретінде емес, ол жалпылама эквиваленттілік рөлін атқаратын
абсолюттік өтімділікке ие ерекше тауар немесе тауарлардың тауары
деп саналады. Кез келген тауар өзінің құнын ақшамен көрсете алады.
Олай болса, ақшаның экономикалық категория ретіндегі мазмұнын
оның атқаратын қызметтерінен көруге болады.

Ақшаның атқаратын қызметтері:
1. Ақшаның құн өлшемі құралы ретіндегі қызметі. Ақшаның
бұл қызметі өндірілетін барлық тауарлардың құнын көрсете алады,
нақтырақ айтсақ, тауар құнының ақшалай көрінісін бағалар деп
атайды. Осы жерде бағалар сұраныс пен ұсынысқа байланысты тауар
құнынан ауытқып отыруы мүмкін.
2. Ақшаның айналым құралы ретіндегі қызметі. Ақшалар
осы қызметі арқылы қолма-қол нысанда нақты тауар айырбасына
делдалдық жасайды. Айналымда жүрген нақты ақша белгілері осы
қызметті атқарады.
3. Ақшаның төлем құралы ретіндегі қызметі. Бұл қызметті ақша
тауарды несиеге (төлем мерзімін ұзарта отырып) сатқан кезде, ақшаны
қарызға бергенде, салықты, жер рентасын, жалақыны, дивидендті,
пәтер төлемін және басқа да төлемдерді төлегенде атқарады.
4. Ақшаның жинақтау құралы ретіндегі қызметі. Болашақ
тұтыныстарды қанағаттандыру және ұзақ пайдаланылатын тауарларды
(теледидар, жиһаз, білім алу, үй сатып алу, т.б.) сатып алу ақшалар
бұл жерде өз айналысын тоқтатып қорланады. Бұл нарық жағдайында
кездейсоқ жағдайлардан сақтану үшін әр адамға қандай да бір ақша
резервінің болуын қажет етеді.
5. Ақшаның «әлемдік ақшалар» ретіндегі қызметі. Бұл жерде
әлемнің дамыған елдерінің тұрақты валюталары (доллар, еуро, йена,
рубль, т.б.) әлемдік ақшалар қызметін орындайды.
Қазіргі экономикада тауарлар мен қызметтер үшін төлемдер үш
әдіс арқылы жүзеге асырылады:

80

⇐ МАЗМҰНЫ