Page 66 - indexf

4-тарау. ТИПТІК ДИНАМИКАЛЫҚ БУЫНДАР ЖӘНЕ
АБЖ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ СҰЛБАЛАРЫ

АБЖ құрамына табиғаты әртүрлігіне қарамай бір түрлі диф-
ференциалдық теңдеулермен сипатталатын нысандар кіреді. Осы
нысандардың белгілі бір идеализациясы кезінде, алдын-ала белгілі
қарапайым түрлендіру операторы (ТО) көмегімен сипаттауға бо-
лады. Осындай белгілі түрлендіру операторлары бар нысандар тип-
тік динамикалық буындарға жатады (ТДБ). Типтік динамикалық
буындардың келесідей түрлері бар: күшейткіш, бірінші ретті апери-
одты, тербелмелі, интегралдаушы, дифференциалдаушы, кешігуші
буындар, т.б.

Әрбір типтік динамикалық буындар динамика теңдеулерімен, уа-
қыт сипаттамаларымен, беріліс функциялармен және жиіліктік си-
паттамаларымен сипатталады.

Автоматикада типтік буындар автоматты басқару жүйесінің
математикалық моделін алу үшін пайдаланылатын математикалық
аппаратты құрайды. Нақты нысандар екінші реттен жоғары диф-
ференциалдық теңдеулермен сипатталуы мүмкін, бірақ ол теңдеу-
лерді екінші реттен жоғары емес теңдеулер жүйесімен алмастыруға
болады. Сонымен, кез келген АБЖтиптік динамикалық буындардың
жиынтығы түрінде алуға болады.

4.1. Күшейткіш буыны

Күшейткіш буынның (КБ) беріліс коэффициенті k түрлендіру
операторы болады.

Динамикалық теңдеуі мына түрге ие:

y = ku (4.1)

Лаплас түрлендіруінен кейін мынаны аламыз

Y(s)=kU(s)

Сонда, күшейткіш буынның беріліс функциясы тұрақты шамаға

тең:
W (s) = k

Осы буын инерциясыз буын деп аталады. Мұндай буындардың
мысалы ретінде механикалық редукторды ( k – беріліс қатынасы-

⇐ МАЗМҰНЫ 66