Page 239 - index

Экономикалық цикл төрт фазадан тұрады: дағдарыс, тоқырау,
жандану және өрлеу.

1. Дағдарыс. Бұл фазада экономикалық дамудың көрсеткіштері
күрт нашарлайды: өндіріс көлемі қысқарады, табыстар төмендейді,
жұмысбастылық қысқарады, инвестициялық белсенділік төмендейді,
бағалар құлайды, өндіргіш күштер біртіндеп істен шыға бастайды,
негізгі капитал құнсызданады, жұмыссыздық өседі, кәсіпорындар
жаппай жабыла бастайды, өндірістік қуаттар төмендейді.

2. Тоқырау. Бұл фаза экономикалық дағдарыстың ең төменгі
нүктесі болып табылады, яғни жаппай жұмыссыздық орын алады,
жалақы мен пайыз мөлшерлемесі ең төменгі деңгейге жетеді, тауарлы-
материалдық қорлар қысқарады, өндіріс тоқтайды, бағалардың
төмендеуі де тоқтайды.

3. Жандану. Бұл фазада негізгі капитал жаппай жаңартылады,
жұмыссыздық қысқарады, жалақы, пайыз мөлшерлемесі және бағалар
өсе бастайды, инвестициялық белсенділік пен тұтыну заттарына деген
сұраныс артады.

4. Өрлеу. Бұл фаза экономикалық дамудың шарықтау шегі болып
табылады. Экономикалық өсу қарқыны жоғарылайды, өндіріс көлемі
айтарлық-тай ұлғаяды, инвестициялар да артады, бағалы қағаздар
бағамы өседі, пайда, жалақы, баға, пайыз сияқты көрсеткіштер ең
жоғары деңгейге жетеді.

Негізінен, экономикалық циклдің негізгі фазасын дағдарыс
құрайды. Себебі мұнда циклдің негізгі белгілері көрініс табады.
Дағдарыссыз цикл болмайды, ал дағдарыстардың үнемі кезеңділікпен
қайталанып отыруы нарықтық экономиканың дамуына циклдік сипат
беріп отырады.

Экономиканың циклдік дамуының графикалық көрінісі төменде-гі
суретте көрсетілген.

12.1-сурет. Экономиканың циклдік дамуы
239

⇐ МАЗМҰНЫ