Page 42 - indexf

луы жүзеге асуы мүмкін. Табиғи жағдайларда керогеннің мұнай мен газға ай-
налуы температураның өсуімен түсіндіріледі. Бұл өз кезегінде біртіндеп тұнба
қабатының жерлену үдерісіне көмектеседі. Керогеннің мұнайға және газға
айналуының химиялық үдерісі 60°С жоғары температурада болатын осыған
ұқсас крекинг реакциясына аналогты болып келеді.

60 және 175°С арасындағы температура интервалы мұнайлы интервал деп
аталады. (2.4-сурет). Температура 175°С артқан кезде, сұйық көміртектердің ге-
нерация қарқыны күрт төмендейді және газды заттың пайда болуы доминантты
болып келеді. Қабат температурасы 225°С көп болғанда, көміртектердің пайда
болуы тоқтайды. Себебі, кероген мұнай мен газ генерациясына деген қабілетін
жоғалтқан болатын.

2.4-сурет. Көмірсутектердің түзілуінің температураға тәуелділігі

Бастапқы органикалық материалдың көміртекті затқа химиялық айналуының
ұзақ және күрделі үдерісі жетілу толу (пісу) үдерісі деп аталады. Көміртек
шоғырлары пайда болғаннан кейін мұнай мен газ алдағы химиялық өзгерістерге
шыдай алатынын айтып кету керек. Көбінесе, бұл түрлі кен орнындардағы
көміртектердің әртүрлі қасиеттерге ие болатынын түсіндіреді.

Көміртектер органикалық заттардың декомпозиция өнімі екенін екі түрлі
растау деп түсіндіреді:

• мұнай тек қана органикалық заттардан алынған көміртектерге ғана тән
оптикалық қасиетке ие;

• мұнай өз бойында азот пен кейбір басқа қосылыстарды ұстайды,
олардың қайнар көзі тек қана тірі материялар бола алады.

42

МАЗМ¦НЫ