Page 437 - index Bapaeva

малың болса, кім асырамайды? Малың жоқ болса, қай асырау то-
лымды болады? Баланың мал табарлық болары, мал шашарлық
болары – ол да екіталай. Хош, құдай тағала бала берді, оны
өзің жақсы асырай білесің бе? Білмейсің. Әуелі өз күнәңді өзің
көтергеніңмен тұрмай, балаңның күнәсіне тағы да ортақ боласың.
Әуелі балаңды өзің алдайсың: «Әне, оны берем, міне, мұны бе-
рем» деп. Басында балаңды алдағаныңа бір мәз боласың. Соңыра
балаң алдамшы болса, кімнен көресің? «Боқта!» деп, біреуді
боқтатып, «кәпір-қияңқы, осыған тимеңдерші!» деп, оны масат-
тандырып, әбден тентектікке үйретіп қойып, сабаққа бергенде,
молданың ең арзанын іздеп, хат таныса болады деп, қу, сұм бол
деп, «пәленшенің баласы сені сыртыңнан сатып кетеді» деп, тірі
жанға сендірмей жат мінез қылып, осы ма берген тәлімің? Осы
баладан қайыр күтесің бе?

Және мал тілейсіңдер, неге керек қылайын деп тілейсіңдер?
Әуелі, құдайдан тілеймісің? Тілейсің. Құдай берді, бергенін
алмайсың. Құдай тағала саған еңбек қылып мал табарлық қуат
берді. Ол қуатты адал кәсіп қыларлық орынға жұмсаймысың?
Жұмсамайсың. Ол қуатты орнын тауып сарып қыларды білерлік
ғылым берді, оны оқымайсың. Ол ғылымды оқыса, ұғарлық
ақыл берді, қайда жібергеніңді кім біледі?.. Ерінбей еңбек қылса,
түңілмей іздесе, орнын тауып істесе, кім бай болмайды? Оның
саған керегі жоқ. Сенікі – біреуден қорқытып алсаң, біреуден жа-
лынып алсаң, біреуден алдап алсаң болғаны, іздегенің – сол.

Бұл – құдайдан тілеген емес. Бұл – абыройын, арын сатып,
адам жаулағандық, тіленшілік. Хош, сүйтіп жүріп-ақ мал таптың,
байыдың. Сол малды сарып қылып, ғылым табу керек. Өзің таба
алмасаң, балаң тапсын. Ғылымсыз ахирет те жоқ, дүние де жоқ.
Ғылымсыз оқыған намаз, тұтқан ораза, қылған хаж, ешбір ғибадат
орнына бармайды. Ешбір қазақ көрмедім, малды иттікпен тапса
да, адамшылықпен жұмсаған. Бәрі де иттікпен табады, иттікпен
айрылады. Бейнет, күйігі, ызасы – сол үшеуінен басқа ешнәрсе
бойында қалмайды. Барында баймын деп мақтанады. Жоғында
«маған да баяғыда мал бітіп еді» деп мақтанады. Кедей болған
соң, тағы қайыршылыққа түседі.

1892

437

⇐ МАЗМҰНЫ