Page 65 - index Bapaeva

О п е р а ц и я л а р – өзге әрекеттер арқылы біртұтас жүйеге
реттелген әрі кері қайтарымы бар интериоризацияланған ішкі
әрекеттер. Кері қайтарым объектінің шарты ретінде анықталып,
негізгі қасиеттерінің сақталуына байланысты.

Операция – әрдайым ішкі әрекет болады. Сыртқы әрекет – мате-
риялы, физикалық болғандықтан, операция бола алмайды. Мәселе
мынада, тек интериоризацияланған әрекет қана әрекет сызбасының
алгоритм және өңделудің жүйесі ретінде құрастырылуын бол-
жайды. Әрекеттің сызбасы қисынды операциялық құрылымды
құрудың негізі болып табылады.

Операциялардың жүйелілігі – олардың ең маңызды қасиеті.
Операция әрдайым әрекеттердің жүйесінен құралады. Жеке әрекет
кері қайтарымды қамтамасыз етпейді. Мәселен, қосу әрекетін (А
+ В = С) ойша жүзеге асырғанымызбен операцияға айналмайды.
Біз қосу әрекетін кері алу әрекеті арылы теңдестіре алсаңыз ғана
ол операцияға айналады.

Кері қайтарым тура және кері әрекеттердің теңелуімен,
жүйелілігімен қамтамасыз етіледі. Операциялар – топтасты-
ру қағидасына бағынышты әрекеттердің жүйесі. Топтастыру
– тұтастыққа біріктірілген барлық операциялар бес өлшемге
бағынышты болатын тұйық та қайтарымды жүйе:

1. комбинативтілігі (композиция) А + В = С;
2. кері қайтарымдылығы С – В = А;
3. ассоциативтілігі (А + В) + С = А+ (В + С);
4. жалпы ұқсастығы А – А = 0;
5. арнайы ұқсастығы А + А = А.
Кестеде интелекті дамуының кезеңге жіктелуі ұсынылған
(5-кесте).

5-кесте
Ж. Пиаженің операциялы тұжырымдамасындағы интеллект

дамуының кезеңдері

№ Жиілігі Кезең Негізгі жаңалықтары

1 Сенсомоторлы Сенсомоторлы құрылымдардың
интеллект қалыптасуы
0 – 2 жас

65

⇐ МАЗМҰНЫ