Page 493 - indexf

18.12 Мұнай және газ кен орындарын меңгеру барысында
табиғатты қорғау мен экологиялық қауіпсіздікті
қамтамасыздандыру

18.0.1 Каспий қайраңындағы Қазақстан секторындағы мұнай-
газ кен орындарын меңгеру кезінде ластану себептері

Каспий қайраңындағы Қазақстан секторындағы теңіз кен орындарын
алдағы уақытта өнеркәсіптік игеру, жаңа физикалық принциптерді, жоғарғы
температура, қысым жылдамдықты кеңінен қолдану, кәсіпшілікте бірыңғай,
үлкен қуатты технологиялық қондырғыларды орналастыру, Каспий теңізі және
оның жағалауларындағы табиғатты қорғау аймақтарында трансконтинентал-
ды мұнай-газ құбырларын орналастыру мұнай-газ өндірісінің экологиялық
қауіптілігін, олардың ауаға, жерге, өсімдіктерге, жануарларға және адамдарға
тигізетін нақты және мүмкін әсерін айтарлықтай өсіріп жіберді.

Көп жағдайда мұнай, газ және оның өңделген өнімдері, көптеген катализа-
торлары, қышқылдары, сілтілері, т.б. қауіпті заттары, сонымен қатар қалдықтары
қоршаған табиғи орта мен оның негізгі элементтерін ластаушы болып табыла-
ды.

Табиғатта кездеспейтін өз өміріне қажетті өнімді жасау үшін адамзат
табиғат байлығын пайдалану, олардың химиялық құрамын, құрылымын және
қасиеттерін өзгерту барысында алуан түрлі технологиялық үдерістерді пайда-
ланады. Бұл үдерістердің соңғы өнімдері мен қалдықтары бәрі бірдей басқа
технологиялық циклдің шикізаты бола бермейді, сондықтан қоршаған ортаны
бүлдіреді. Әлемдегі өндірілген мұнай мен газдың 10%-дан астамы тасымал-
дау және өңдеу үдерісі кезінде қауіпті ластаушы заттарға айналады. Осы және
басқа да факторлар инженер-экологиялық проблеманың мұнай-газ өндірісінде
барлық технологиялық үдерістер мен операцияларды (барлау, өндіру, дайындау,
тасымалдау, өңдеу, пайдалану) оптимизациялау мен автоматтандыру барысында
экологиялық фактор бойынша қаншалықты маңызды екенін көрсетеді.

Мұнай мен газ алдағы уақытта да біразға дейін негізгі энергия көзі болып
қала береді. Бұған табиғи көмірсутектердің дамыған елдердегі отын балан-
сында салыстырмалы түрде алғанда маңыздылығының өсуі дәлел бола алады.
Мұнай-газ өндірудің жоғарғы темпі, оны өңдеу көлемінің өсуі, сонымен қатар
тұтынушылар көлемінің өсуі оны қоршаған ортаны ластаушы заттардың қауіпті
көзіне айналдырып жіберді. Мұнай-газ саласының табиғи ортаға тигізетін
әсерінің бағалануы 18.6-кестеде келтірілген.

Мұнай және мұнай-газ өңдеу саланың өнеркәсібі мекемелері жер
атмосферасының күкіртті ангидридпен ластануын 40%-ына негіз болады.
Зауыттардың қуатына қарай күкіртті ангидрид бұл мекемелерден 8-12 км
радиустағы ауаға тарайды.

493

МАЗМ¦НЫ