Page 498 - indexf

салыстырғанда шикізат және өнімдер шығындары төмен) атмосфераны, суды
жер бетін ластайды. Жарылу, мүжілу, якорьдің сүйретілуі, түбінің тереңдеуі
және т.б. салдарынан механикалық зақымдануға ұшыраған теңіздегі және
өзендегі кеме трассаларының астында орналасқан құбырлар тізбегіндегі мұнай,
газ, конденсаттың төгілуін кейбір жағдайларда ондаған сағаттардан кейін біліп
жатады. Ластаушы заттардың қауіпті төгілулері бұл уақыттың ішінде қоршаған
ортаның барлық экологиялық маңызды нысандарына үлкен залал әкеледі.

Осылайша қоршаған ортаның ең қауіпті ластанулары магистралды
құбырлардың, әсіресе үлкен диаметрлі құбырлардың апатты жағдайында бола-
ды. Мұндай жағдайда айтарлықтай үлкен көлемді су және территорияның көп
бөлігі ластанады.

Мәліметтер талдауы теңізде мұнайды су асты құбырларының апатынан бо-
латын ластануы бүкіл теңіз акваториясындағы ластанудың 10%-ын құрайды.

Магистралды құбырлармен ластанудың апат пен төгілуден басқа да негізгі
себептеріне мыналар жатады:

• Резервуарлардан толып кеткен кезде немесе температуралық ауытқулар
кезінде газ кеңістігінің өзгеруінен жеңіл көмірсутектер мен күкіртті
қосылыстарды шығарып жіберу.

• Төгілу және апатты құйылу кезіндегі ластанған ағынды судың бетінен
мұнайдың ұшып шығуы.

Құбырлар тізбегін және резервуарларды парафинді-шайырлы түзілімдерден
тазалайтын өнімдер.

Қотару бекеттері мен мұнай құятын пунктердегі қоршаған ортаны ластаушы
көздер – әртүрлі мұнай және мұнай өнімдерін сақтайтын сыйымдылықтар, таза-
лаушы құрылымдар, құю құрамдары. Қотару бекеттері, мұнай құятын пункттер,
жылыту бекеттері ластау көздері болып табылатын көптеген технологиялық
жабдықтармен жасақталған. Оларға ілмекті арматура (ысырмалар, вентильдер,
крандар), әртүрлі біріктірулер және құбырлы коммуникациялар жатады. Маги-
стралды құбырлар тізбегіндегі қотару бекеттері мен мұнай құю пункттеріндегі
резервуарлар булану арқылы жеңіл көмірсутектердің көптеп ұшып кетуіне бай-
ланысты бірден-бір негізгі атмосфераны ластаушы көзі болып қала береді.

Магистралды мұнай құбыры тізбегіндегі кұбыр ішінде немесе пісірілген
қосылыстарда орналасқан микрожарықтар коррозиялық ақаулар және сызықты
ілмекті арматурадағы сальниктер ластаушы көздер қызметін атқаруы мүмкін.

Газды тасымалдау кезінде де қоршаған ортаның ластануы жүреді, маги-
стралды газ құбырларында конденсацияланған су түзіледі. Оның құрамын
органикалық (газоконденсат, май, метанол, аминдер, т.б.) және бейорганикалық
(хлорлы сутек, күкірттіқышқыл, азотқышқыл кальций тұз, магний, темір, т.б.)
компоненттер кіреді. Барлық осындай улы химиялық заттар магистралды газ
құбырларын жөндеу кезінде сұйық қоспа күйінде үрлеп шығарылады да,
қоршаған ортаны қатты ластайды.

498

МАЗМ¦НЫ