Page 496 - indexf

Мұнай өндіру теңізде жүрген кезде де қоршаған су ластанады, себебі
мұнайдың төгілуі барлау бұрғылау кезінде де мұнай-газ кен орындарын пайда-
лану кезінде де болады. Мұндай жағдайда мұнай суға тек бетінде ғана емес, су-
асты грифондарынан да келеді. Сол кезде мұнайдың жоғарғы концентрациясы
теңіз суының бүкіл қалыңдығы бойынша қалыптасады.

Каспий теңізінің ластануы соңғы жылдарда теңіз жағасына орналасқан
мұнай өңдеуші зауыттар мен мұнай өндіруші мекемелердің ағынды суларын
ағызуынан, теңіз кен орнындағы мұнай өндіру мен барлау ұңғыларын бұрғылау
кезіндегі авариялар салдарынан болды. Каспий теңізі құрамында әртүрлі жуғыш
синтетикалық беттік активті заттары бар өндіріс қалдықтары мен қаладан
шыққан тұрмыстық лас судың есебінен де ластануда теңіздің ластануына
табиғи грифондар мен суасты ластаушы вулкандарынан пайда болатын мұнай
айтарлықтай әсер етеді.

Мұнаймен ластану қаупі, әсіресе Каспий қайраңының Қазақстан бөлігіндегі
мұнай газ кен орындарын кәсіпшілік игерудің басталуы мен теңіз деңгейінің
көтерілуіне байланысты өсуде. Осы күні теңіз акваториясына жақын бірнеше
кен орындарын су басып жатыр, теңіз сулары дамбылардан сүзіліп өтіп кетуіне
байланысты кейбір кен орындарды су үстінде тұр деп айтуға болады.

Теңіздің ластануы пайдалану тізбегін саңылаусыздыққа тексеру кезінде,
ұңғымаларды меңгеру және сынау кезінде және т.б. жағдайларда болуы
мүмкін. Теңізде ұңғыларды бұрғылау мен сынау кезіндегі ең көп ластану ашық
фонтандауға әкелетін апатты жағдайлар мен әртүрлі асқынған қиын жағдайларда
болады. Теңіз ұңғымаларын пайдалану кезінде олардың жұмыс режимі сорапты
компрессорлы құбырларда, лақтыру желілерінде, құм тығындары мен парафинді
және тұз түзілімдері пайда болған кезде, сонымен қатар сепараторлар мен су-
асты құбырларында гидратты түзілімдер қалыптасқанда бұзылуы мүмкін.

Каспий теңізі стационарлы платформаларда орналасқан газоконденсат-
ты ұңғымаларды пайдалану кезінде, әсіресе гидратты түзілімдермен күрес
кезінде лақтыру желілеріне метил спиртін үрлеу мен айдау жұмыстары кезінде
ластануы мүмкін. Ұңғыманы жер асты жөндеу және басқа да технологиялық
жабдықты жөндеу кезіндегі құрамында мұнай бар ағынды суларымен, әсіресе
құм тығындарын жуу кезінде мұнай сіңген құммен Каспий теңізінің ластану
қаупі үлкен.

Суды ластаушы өте алуан түрлі болып келеді. Ал ластаушы заттардың
құрамы, құрылымы мен қасиеті одан да әртүрлі болады. Кейбір суды ластаушы
заттардың көздерін сәйкесті технологиялық үдерістері және операцияларымен
қарастырайық.

Ұңғымаларды бұрғылау кезінде жыныстар дисперсті бұзылады, бұрғылау
шламы пайда болады, жуу сұйықтығы жоғалады. Бұрғылау шламы, өңдеу
кезінде қолданылатын жуу сұйықтықтары мен реагенттер, сонымен бірге
ауырлатқыштар су қоймалары мен жер бетін ластайтын негізгі көздер болып
табылады. Бұрғылау ағынды сулары химиялық құрамы бойынша қауіпті ластау-

496

МАЗМ¦НЫ