Page 12 - index

жасушаның пішінін анықтау қажет болады. Осы мақсатқа арналған
құрал-жабдықтар (окуляр-микрометр, компенсациялық окуляр шка-
ласымен және винтті окуляр-микрометр) беріледі.

Окуляр-микрометр. Окуляр-макрометр
Ұзындығы 5-10 мм, 50 немесе 100 бөлікке бөлінген тура шка-
ласы бар дөңгелек шыны тәрізді пластинка. Микроскопиялық
нысанды өлшеу үшін окуляр-микрометрдің диагфрагмасына ор-
наластырады. Микроскоптың окулярына қарағанда, біз окуляр-
микрометрдің шкаласын және препараттағы зерттелетін нысанды
көреміз. Препаратты жылжыта отырып, осымен бірге окулярды
айналдырғанда окуляр-микрометрдің шкаласындағы нысанның
мөлшерін, ұзын-қысқасын анықтауға болады. Микроскопиялық
нысанның дәл өлшемін микронда немесе миллиметрде анықтау
үшін оның өлшемін окуляр микрометрдің бір бөлігінің мәніне
көбейту қажет. Осыған байланысты микроскоптың окуляры және
объективтің әр комбинациясы жеке анықталады. Әр микроскопқа
жеке кесте құрайды. Бұған арнайы объектив-микрометр қолданады.
Оның шкаласының ұзындығы 1 мм, 100 бөлікке бөлінген. Объектив-
микрометрдің шкаласының бір бөлігі 10 мк-ге тең.
Мысалы: Егер микроскоптың объективі 40х, окуляр 7х болса, ал
объектив микрометрдің 5 бөлігі окуляр-микрометрдің 13 бөлігіне
сәйкес келеді. Окуляр-микрометрдің бір бөлігі = 5х10/13 = 3,85
микронға тең. МБИ-3,МБИ-6 микроскоптарында микроскопиялық
нысандарды өлшеу үшін компенсациялық окуляр К7х шкаласымен
беріледі. Мұндай окулярдың диафрагмасында 100 бөлімнен тұратын
шкаласы орнатылған немесе окуляр-микрометрге окуляр кигізген.
Көз линзасының жақтауын бұрағанда көз линзасы шкаланың бөлім-
деріне түседі. Микроскопиялық нысандарда компенсациялық шка-
ласы бар окулярмен өлшеу нәтижесі окуляр-микрометр өлшегенмен
бірдей.
Тапсырмаларды орындау
1. Микроскопты жұмысқа ыңғайлы, қозғалмайтын столға орна-
ластырады.
2. Жұмсақ матадан жасалған шүберекпен микроскоптың оп-
тикалық бөлшектерін (окулярын, объективтерді, айнасын, т.б. бөл-
шектерін) сүртіп шығу керек.
3. Объективтерді (х9, х40, х90) ұясына дұрыс орналастыру (сағат
тілінің бағытына сәйкес) керек.
4. Микроскоптың алдында жарық түсіргіш қондырғыны орналас-

12

⇐ МАЗМҰНЫ