Page 79 - indexf

энергиялық рөл атқарады. Мұнда жаттығу ұзағырақ болған сайын,
соғұрлым бұл жүйелердің энергиялық рөлі көбірек болады. Сөре
алдыңғы күйде жүректің жиырылу жиілігінің аса айтарлықтай (150-
160 екп/мин. дейін) жоғарылауы орын алады. Ол неғұрлым жоғары
мәнге (максималдыдан 80-90%) 200 м мәреден және 400 м мәреден
кейін дереу жетеді. Жаттығуды орындау үдерісінде өкпе вентиля-
циясы тез өседі, сондықтан ұзақтығы 1 мин. жуық жаттығу соңына
таман сол спортшы үшін максималды жұмыс вентиляциясының 50-
60% жетуі (60-80 л/мин) мүмкін. Арақашықтықтарда оттегіні пай-
далану жылдамдығы да тез өседі және 400 м мәреде жеке ОМП-дың
70-80% құрауы мүмкін.

Қандағы лактат концентрациясы жаттығудан кейін (білікті спорт-
шыларда 15 ммоль/л дейін) жоғары мәнді көрсетеді. Арақашықтық
үлкен және спортшы біліктілігі жоғары болған сайын ол көп бола-
ды. Қандағы лактаттың жинақталуы оның жұмысшы бұлшық ет-
терде түзілу жылдамдығының өте жоғары болуымен (қарқынды
анаэробтық гликолиз нәтижесі ретінде) байланысты.

Қандағы глюкоза концентрациясы тыныштық жағдаймен
салыстырғанда (100-120 мг%-ға дейін) жоғарылайды. Қандағы
гормондық ығысулар максималды анаэробтық қуаттылықты
жаттығуларды орындау кезіндегі өзгерістермен ұқсас келеді.

Максималдыға жуық анаэробтық қуаттылықты жаттығулардың
спорттық нәтижесін анықтайтын жетекші физиологиялық жүйелер
мен механизмдері алдыңғы топ жаттығуларындағыдай болады. Со-
нымен қатар жұмысшы бұлшық еттің лактацидтік (гликолиздік)
энергиялық жүйелер қуаттылығы жатады.

Субмаксималды анаэробтық қуаттылықты (анаэробтық-
аэробтық қуаттылықты) жаттығулар – бұл жұмыс атқаратын
бұлшық еттердің энергиялық қамтамасыз етілуінің анаэробтық
компоненті басым келетін жаттығулар. Ол организмнің жалпы энер-
гия өнімділігінің 60-70%-ына жетеді және лактацидтік (гликолиздік)
энергиялық жүйе есебінен қамтамасыз етіледі. Бұл жаттығулардың
энергиялық қамтамасыз етілуінде оттектік (тотығу, аэробтық)
энергиялық жүйенің айтарлықтай үлесі бар. Жүгіру жаттығуларында
рекордтық қуаттылық шамамен, 40 ккал/мин. құрайды (4-кестені
қараңыз). Жарыс жаттығуларындағы ұзақтық шегі айтулы спортшы-
ларда 1-ден 2 мин-қа дейін болуы мүмкін. Жарыс жаттығуларына:
800 м-ге жүгіру, 200 м-ге жүзу, 1000 м-ге және 1500 м-ге коньки-
мен жүгіру, 1 км-ге велоспортта жүріп өту (трек) жатады (5-кестені
қараңыз).

79

⇐ МАЗМҰНЫ