Page 255 - index Bapaeva

4. Жасөспірімдік кезеңдегі «мен – тұжырымдамасының»
даму ерекшелігі

«Мен – тұжырымдамасы» түсінігін XIX ғасыр соңында
американдық философ және психолог У. Джеймс енгізген. «Мен
– тұжырымдамасын» көрнекті психолог, гуманистік бағыттың
өкілдері А. Маслоу, К. Роджерс және жаңа психоаналистикалық
дәуірдің гуманисі Э. Эриксонның еңбектері арқылы «Мен –
тұжырымдамасы» теория түрінде және қолданбалы дамыды.

Кеңестік психологияда «Мен – тұжырымдамасының»
мәселесімен Б. Г. Ананьев, И. С. Кон, Д. А. Леонтьев, В. В. Сто-
лин, А. А. Реан айналысты.

«Мен – тұжырымдамасы» Р. Бернстің «Мен –
тұжырымдамасының дамуы және тәрбие» атты кітабында толық
баяндалған (1986).

«Мен – тұжырымдамасы» ұғымы
Қазіргі заман психологиясында «Мен – тұжырымдамасын»
жеке тұлғаның өз-өзіне деген қарым-қатынасы және
тұлға компентерінің бірі ретінде қарастырады. «Мен –
тұжырымдамасы» ұғымы тұлғаның субъективті ішкі жағымен
бірге, оның бірлігі мен тұтастығын көрсетеді, яғни жеке тұлғаның
өзін қалай көретіндігін, сезінетіндігін, елестететіндігін және өзі
туралы белгілі нәрселерді көрсете алады.
«Мен – тұжырымдамасы» өз-өзіне бағдарлардың жиынтығы.
Көп жағдайда бағдар анықтамасында оның басты үш элементтері,
және психологиялық құрауышы баса айтылады:
1. Мен бейнесі – жеке тұлғаның өз-өзі туралы түсінігі.
2. Өзін-өзі бағалау – сол түсінікке аффекті баға беру. Сол
бағада неше түрлі қарқындылық бар, өйткені Мен – бейнесінен
нақты қасиеттері азды-көпті күшті эмоция тудырады.
3. Потенциалдық тәртіп әсері, яғни белгілі бір іс-әрекеттер,
Мен-бейнесі және өзін-өзі бағалау іс-әрекетін тудырады.
4 Тұлғаның өзін-өзі тану және өз-өзін бағалау затына соның
ішінде, оның денесі, оның қабілеті, оның әлеуметтік қарым-
қатынасы және де көптеген тұлғалық қасиеттері жатады.
«Мен – тұжырымдамасының» үш негізгі құрамына толығырақ
тоқталайық.

255

⇐ МАЗМҰНЫ