Page 12 - index
P. 12
алдын ала да болжауға болады. Өйткені, стильдің түрлі – функ-
ционалды, жанрлық, экспрессивті типтері туралы айтуға болады,
ал «тілдік» және «сөйлеу» стильдерінің көрінісі бұл типтердің
барлығында бірдей емес екені анық. Егер зерттеушіні стильдің
тыңдаушыға әсер етуші сипаты, мысалы стильдің ұстамдылы
ғы (салқындық, құрғақтық) немесе эмоционалдылығы, сондай-
ақ сырластығы, сатиралығы, юморлығы қызықтырса, онда әң
гіменің экспрессивті стильдер туралы болатыны белгілі және
олардың тілдік мәні туралы мәселелер жанрлық және функцио-
налды стильдерге қарағанда мүлдем басқаша шешіледі.
Ғылыми және оқу әдебиеттерінде «тіл» – «сөйлеу» және функ-
ционалды стильдер аспектісінде қарау мен топтауға ұмтылыс
байқалады. Мысалы, А. К. Панфилов В. В. Виноградовтың ізімен
«тілдің функционалды стильдері мен сөйлеу стильдерін» ажыра-
тып, соңғысын жанрлық-жағдаяттық (жанрово-ситуативными)
стиль деп атайды [3, 30-31].
Тіл стильдері мен сөйлеу стильдерін бұлайша түсінетін бол-
сақ, біріншісін – негізгісі, базалық деп, ал екіншісін – оның
жалғасы, нақтылаушысы ретінде қабылдау керек. В. В. Виног
радов: «Тілдік стильдер сөйлеу қатынасының (речевого обще-
ния) көптеген және әрқырлы формаларының дифференциация-
лануы үшін база (негіз) болып табылады», – деп көрсетеді [4,13].
Басқа авторлар функционалды стильдердің өзіне тән сөйлеу
табиғаты туралы айтады. Мысалы, К. А. Долинин: «функцио-
налды стильдер сөйлеуді, сөйлеу узусын (речевой узус), белгілі
бір әлеуметтік жағдайлардағы сөйлеу әрекетінің нормаларын
бейнелейді, демек функционалды стилистика – ол сөйлеу стили-
стикасы (стилистика речи)»,– екенін айтады [5, 63].
Функционалды стильдерді тілдік немесе сөйлеу категория-
лары ретінде ғана түсінбей, ол екеуін де қабат, яғни тілдік-сөйлеу
категориясы деп түсіну дұрыс болар еді. Тіл мен сөйлеудің
күрделі, диалектикалық тұтастық сипаты, сондай-ақ стильдердің
табиғаты туралы В. В. Виноградов: «Сөйлеу стилистикасы тіл
стилистикасына негізделеді (базируется). Тілдік жүйе сөйлеуді
«туғызып» қана қоймайды, ол онымен молаяды, оның күшті
әсерімен қолданылады», – деп тұжырымдайды [6, 14].
12
⇐ МАЗМҰНЫ
