Page 164 - index

Ал, гетерозиготалы жағдайында бірнеше ұрпақ бойы оның әсері
көрінбеуі мүмкін. Ауру геннің ұл мен қызына берілу ықтималдығы
бірдей. Ата-анасы сау, гетерозиготалы болған жағдайда, ауру бала
тууы мүмкін. Мысал ретінде бірнеше некелерді қарастырайық.

Егер әкесі (аа) х шешесі (аа) ауру болса, онда балаларының
(24-сурет) барлығы да ауру (аа) болады.

Шешесі гетерозигота (Аа) х әкесі гомозигота (аа) болған жағ-
дайда ұрпақтарының 50 пайызы ауру (аа) және 50 пайызы сау, бірақ
гетерозигота болғандықтан, ауруды бақылайтын генді тасығыш бо-
лып есептелінеді. 3. Шешесі (Аа) х әкесі (Аа) гетерозигота болған
уақытта, ұрпақтарының 25 пайызы ауру (аа), 75 пайызы сау (АА, Аа),
бірақ оның 50 пайызы ауру генді тасиды (Аа). Аутосомдық-рецес-
сивті түрде тұқым қуалайтын аурулардың жиілігі гендердің елдің
ішінде таралауына байланысты. Бұл аурулардың жиілігі туыстық
некелер көп тараған және изоляттарда (қарым-қатынасы шектелген)
халықтар арасында жоғары болады.

Бұл ауруларға: фенилкетонурия, галактоземия, альбинизм, муко-
висцидоз және т.б. аурулар жатады.

29-сурет. Жыныспен тіркескен рецессивті белгілердің тұқым қуалауы

III. Жыныспен тіркескен рецессивті белгілердің, аурулардың
тұқым қуалау типі (29-сурет) аутосомдық-рецессивтіге ұқсас бол-
ғанымен, гендер келесі ұрпақта гетерогаметалы жыныста гомо-
зиготалы күйінде Х-хромосомада көрінеді.

Зерттелетін гендер Х немесе V хромосомада орналасады. Әйел-
дерде жынысты хромосома екеу – ХХ-пен, ал ерлерде – біреуі Х,
екіншісі V пен белгіленеді. Х-хромосомада орналасқан гендер до-
минантты немесе рецессивті болады.

Ғалымдардың болжауы бойынша Х-хромосомада 200-ге жуық
гендер орналасқан. Әйелдерде ауруды бақылайтын ген екі Х хро-
мосомада орналасса, онда генотипі гомозигота, ал біреуінде болса,
генотипі гетерозигота болады. Ер адамдарда Х-хромосома жалғыз

164

⇐ МАЗМҰНЫ